İnsanın ortalama yaşam süresi son çeyrek yüzyılda artış göstermesi, kadının toplum içindeki statü ve rolünün giderek ivme kazanması, kariyer planlarının daha erken yaşlara çekilmesi ve üreme tıbbında sağlanan ilerlemeler sonucunda; gebelik ve doğum yaşı giderek artmaktadır. 1970’li yıllarda kadınların % 5-10’u 35 yaş ve üzerinde en az bir gebelik yaşarken, günümüzde kadınların % 19'u en az bir gebeliği bu dönemde yaşamaktadır. İlk gebeliğini 35 yaş üzerinde geçirenlerin oranı ise % 11'dir. Bir başka ilginç değişiklik de ilk gebelik yaşıdır. ABD verilerine baktığımızda 1970'lerde ortalama ilk gebelik yaşı 21,4 iken 2020'de 27,1' dir. İlerleyen yaşla beraber ortaya çıkabilen genel sağlık sorunlarındaki artışın gebeliğin seyrini komplike edebileceği ve gerek fetus gerekse yeni doğan açısından sağlık problemlerini beraberinde getirmesi beklenebilir.
Kadınlarda gebe kalabilme oranı 32 yaşından sonra azalmakta, 37 yaşından sonra ise ivme kazanmaktadır. Gerek yumurtalık rezervinin azalması gerekse yumurtalık kistleri, endometriozis, myomlar gibi sık görülen jinekolojik sorunlar gebe kalma şansını etkileyebildikleri gibi gebe kalınmasına kadar geçen süreyi de uzatmaktadır.
Geçmişe baktığımızda ileri anne yaşı olarak 35 yaş ve üzerinin tanımlandığını görürüz. Gerek fertilitede ki azalma gerekse anne yaşının artışı ile beraber gelişmekte olan embriyo/fetusta ortaya çıkabilecek genetik sorunların görülme sıklığındaki artış böyle bir sınır belirlenmesine neden olmuştur.
Anne yaşı ilerledikçe, gebelik öncesinde ortaya çıkan hipertansif problemler, tip 2 diyabet, obezite, kalp problemleri, inflamatuar barsak hastalıkları ve gebelik sırasında ilk kez ortaya çıkan hipertansif sorunlar gebelik sürecini olumsuz etkileyebilir. Hipertansiyon fetal büyümeyi etkileyebileceği gibi gebelik ve doğum sürecinde anne sağlığı için önemli sorunlar ortaya çıkarabilir. Eğer anne adayının gebelik öncesinde diyabet yani şeker hastalığı varsa, düşük ve fetal anomali sıklığını arttırabilir.
Artan anne yaşı ile beraber, doğumsal anomali sıklığındaki önemli bir atış olmamakla beraber, sayısal kromozom anomalileri ile karşılaşma ihtimali artacaktır. Bir diğer önümüze çıkan konu anne yaşı arttıkça daha çok karşılaşılan çoğul gebelikler ve çoğul gebelikler ile ilgili önümüze gelen başta erken doğum olmak üzere gebelik komplikasyonlarıdır.
Bütün bu sorunlardan kaçınmak ve önlemek için neler yapılmalıdır ?
Gebelik öncesi genel bir tıbbi ve jinekolojik kontrolden geçilmeli,
Planlanan gebelikten en az 1 ay önce düzenli folik asit desteğine başlanmalı (Günlük 400 mikrogram)
Sağlıklı bir diyet yürütülmeli, eğer aşırı kilolu iseniz mutlaka gebelik öncesinde vücut ağırlığınızın en az % 10’u kadar kilo vermelisiniz,
Düzenli egzersiz yapılmalı,
Sigara ve alkol kullanımını bırakılmalı,
Gebelik olasılığınız varsa doktor bilgisi hariç rastgele ilaç kullanmamalısınız.
Gebe kaldıktan sonra mutlaka 11-14 gebelik haftaları arasında kromozom bozuklukları ve başta preeklampsi olmak üzere olası gebelik risklerinin taranması için bir perinatoloji uzmanına başvurmalı,
20-23 gebelik haftaları arasında olası fetal anatominin değerlendirilmesi için perinatoloji muayenesinin yapılması önerilir.
Son olarak ileri anne yaşı vajinal yolla doğuma engel olmayıp 40 yaş üzeri gebeliklerde anne karnında gebeliği son haftalarında bebek kaybı riskindeki artışa karşı fetal iyilik hali testlerine 32-34. gebelik haftasından itibaren başlanmalıdır.
Kaynak
Pregnancy at Age 35 Years or Older. Obstetric Care Consensus No. 11. American College of Obstetricians and Gynecologists. Obstet Gynecol 2022;140:348–66
http://dx.doi.org/10. 1097/AOG.0000000000003025. (Interpregnancy Care, Obstetrics and Gynecology, 2019; 133: 220-225)