Gebelik anne adayının yaşantısı ve başta beslenme olmak üzere birçok günlük alışkanlığını değiştirdiği bir dönemdir. Gebelikte beslenme planı yapmak karmaşık değildir. Öncelikle gebelikte hem annenin hem de anne karnındaki bebeğin ihtiyaçlarının değiştiğini hatırlayalım. Bu yüzden gebelik sırasında başta eser element ihtiyacının ve arttığı ve temel besin gruplarında dengeli bir beslenme modeli izlenmesi gerektiği ortadadır.
Gebelik ilk trimesterinde folik asit, 2. trimesterden sonra ise demir desteği ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından da önerilmektedir. DSÖ’nünde global önerileri bu yöndedir. Folik asit desteği özellike gebelikten ideal olarak 1-3 ay önce başlanmalıdır. Folik asit özellikle DNA sentezinde önemli rolü olan bir suda erir vitamindir. Folik asit desteği fetusta ve yenidoğanda omurga açıklığı (Nöral tüp defektleri), doğumsal kalp hastalıkları, dudak-damak yarıkları ve idrar yolları ile ilgili sorunları azaltmaktadır. Risk faktörü olmayan gebelerde gebelik öncesinden başlanarak, ilk 12 hafta süresince günde en az 400 mikrogram folik asit alınması önerilmektedir. Risk gruplarında (Daha önceki gebeliğinde spina bifida, doğumsal kalp hastalığı, dudak damak yarığı öyküsü olan homosisteinemisi olan gebeler) ise bu miktar doktor önerisine göre arttırabilir. Besinler yolu ile alım çoğu zaman yeterli olamamaktadır. Ayrıca anne adayı akdeniz kansızlığı için taşıyıcı ise orak hücreli kansızlık hastası veya taşıyıcısı ise folik asit desteğinin tüm gebelik boyunca devam etmesi gereklidir. Demir kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıyan hemoglobin isimli proteinin temel yapı taşıdır. Gebelik sırasında gerek fetüs, gerekse annede kan hücre yapımının artışı nedeni ile demir ihtiyacı artar. Annenin depo demiri gebeliğe başlarken her zaman yeterli olmayabilir. Bu yüzden gebelik sırasında demir desteği 12. Haftadan sonra doğuma kadar ve doğumdan sonra da 12. Haftaya kadar devam edilmelidir. Gebelere reçete edilen pek çok multivitamin preparatı demir içerir, ancak doz ve demirin kimyasal şekline göre farklı dozlarda olabilir. Bu nedenle hemoglobin değeri ve depo demiri düşük olmayan gebelerde multivitaminler içinde yer alan demir yeterli olabilmekle beraber eksikliği olan veya depo demir değerleri düşük olan anne adaylarının doktoru tarafından belirlenen şekil ve dozda demir desteği alması gereklidir. Gebelik süresince mümkün olduğunca kalsiyumdan zengin beslenme önerilmelidir. Gebelik sırasında en az 1,2-1,5 g arasında kalsiyum mümkün olduğunca besin yoluyla alınmalıdır. Gebelerin diyetinde gerekse protein gerekse günlük kalori ihtiyacı gebenin başlangıç kilo ve vücut kitle indeksine göre ayarlanmalıdır. Ayrıca ülkemizde gebeliğin 12. Haftasından doğum sonrası 12. Haftaya kadar vitamin D desteği önerilmektedir. Günlük D vitamini alımı doktor önerisine göre düzenlenmelidir. Çoğul gebeliklerde günlük kalori, protein ihtiyacı fetus sayısına göre doktor tarafından belirlenmelidir. Benzer bir uygulama günlük demir ve ilk 3 ayda folik asit alımı içinde planlanmalıdır.
Gebelikte ideal kilo alımı ne kadar olmalıdır ?
Gebenin gebeliğe başlama anındaki vücut ağırlığı daha da doğrusu vücut kitle indeksine göre belirlenmelidir. Ortalama bir ağırlık ve VKİ olan bir gebe, tek gebeliği varsa ortalama 11-14 kg kadar kilo alabilir. İkiz gebeliklerde bu rakam 14-18 kg’a kadar çıkabilir. Eğer vücut kitle indeksiniz 25'in üzerinde ise mutlaka takip eden hekiminiz ile ideal kilo alım miktarını öğrenmek için görüşmelisiniz.
Aşırı kilo alımı gebelikte hangi sorunlara yol açar ?
Gestasyonel diabet (gebelik şekeri), hipertansiyon (gebelikte ilk kez ortaya çıkan veya kronik), erken doğum, yenidoğanda makrozomi (iri bebek) ve buna bağlı doğum travması sıklığı artar. Ayrıca bacaklarda pıhtı oluşum ve emboli atma riski de yükselecektir.
Gebelikte kafein alımı nasıl olmalıdır ?
Gebelikte kafein alımı için günlük verilen üst sınır 200 mg’dır. Kafein içeren ürünlerin tüketiminde tek kaynak çay veya kahve olmayıp gazlı içecekler, çikolata ve şekerlemeler içinde de kafein olduğu unutulmamalıdır.
Gebelikte balık tüketimi nasıl olmalı ?
Protein omega-3 doymamış yağ asitleri için balık iyi bir kaynak olmakla beraber, denizlerde olan kirlenme nedeni ile köpek balığı, kılıç balığı uskumru gibi balıklar, midye gibi deniz kabuklularının tüketimi önerilmez. Özellikle yaşam döngüsü kısa, dip balığı olmayan küçük balıklar daha iyi bir seçenek olabilir. Ton balığı için haftalık tüketim miktarı 160 g geçmemelidir.