Gestasyonel Diyabet: Bilmeniz Gereken Her Şey
Bir perinatolog olarak 2. trimester muayeneleri sırasında veya muayene bitirip hastam ve refakatçisinden aklınıza takılan veya sormak istediğiniz bir konu var mı diye sorduğumda, genellikle hocam şeker yükleme testi hakkında ne düşünüyorsunuz sorusu ençok sorulan sorulardan biri oluyor. Söz konusu olan şeker yükleme testi veya doğru adıyla glukoz tolerans testi yaklaşık 70 yıldır dünyada uygulanan gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) tarama ve /veya tanısı için kullanılan bir testtir.
Gestasyonel Diyabet Nedir ?
Gestasyonel diyabet, ilk kez gebelikte sırasında ortaya çıkan ve doğumu takiben düzelen bir kan şekeri (karbınhidrat) metabolizma bozukluğudur. Gebeliklerin %7-10'unu etkileyen oldukça yaygın bir durumdur. Ancak görülme sıklığı ülkeden ülkeye değişmektedir.
Gestasyonel Diyabet Neden Ortaya Çıkar ?
Gebelik sırasında plasentadan salınan hormonlar (Human plasental laktojen, kortizol, progesteron vb) annede hücresel düzeyde insülin etkisine karşı direnç ortaya çıkmasına neden olur. Ortaya çıkan insülin etkisine direnç gebelik haftası ilerledikçe artar. Artan direnç yüksek kan şekeri düzeylerine neden olur. Plasentadan glukozun fetal dolaşıma geçişi kolay olmamakla beraber yüksek anne kan şekeri düzeyleri sonucunda anne dolaşımından geçiş düşük miktarda olsa bile yavaş ve devamlı olmaktadır. Fetusta yükselen kan glukozu ise insülin benzeri büyüme hormonu yapımını uyararak hem yağ doku oluşumunu, hem yağ doku tipinin değişimi hem de somatik büyümeyi uyararak, fetal makrozomi (Gebelik haftasına göre beklenenden daha büyük bir fetus) ve gelecekte metabolik problemler için zemini oluştururacak alt yapıyı ortaya çıkarır. İri bir bebeğinizin olması doğum sırasında ortaya çıkabilecek zor doğum, omuz takılması, nörolojik hasarlar (Brakiyal pleksus felci, tortikoliz) gibi sorunlara neden olması kadar yeni doğan döneminde kan şekeri dahil metabolik sorunlara da yol açabilir.
Gestasyonel Diyabet için Risk Faktörleri Nedir ?
Gebelik şekeri için başlıca risk faktörleri arasında, ailede diyabet (Özellikle erişkin çağında başlayan diet veya oral antidiyabetik ile kontrol edilen) öyküsü, yüksek kilo veya vücut kitle indeksi, polikistik over sendromu ve anovulasyon, gebelik yaşının 35 yaşın üzerinde olması, adelosan ve sonrasında başlayan insülin direnci ve önceki gebelikte gestasyonel diyabet geçirmiş olmak yer almaktadır.
Gestasyonel Diyabet Nasıl Taranır ?
Gebelik sırasında yapılan oral glukoz yükleme testi (50 g) genellikle bu amaçla kullanılan başlıca tarama yöntemidir. Eğer elli gramlık test pozitif (bozuk) ise 100 g’lık oral glukoz tolerans testine başvurulur. Burada da toplam 4 değerden ikisi belirlenen sınırın üzerinde ise gebeye gebelik şekeri tanısı konur. Bunun dışında son yıllarda popüler olan bir yöntem daha bulunmkatadır. O da tek basamaklı test yapmaktır yani 75 g’lık oral glukoz tolerans testi yaptırmaktır. Burada alınan 3 kan örneğinden biri belirlenen değerlerin üzerinde ise gestasyonel diyabet tanısı konur.
Gestasyonel Diayabet Nasıl Tedavi Edilir ?
Tedavide kan şekerinin kontrolü için ilk aşamada diet ve eş zamanlı kan şekeri takibi yapılır. Diet programı için temel alınan vücut ağırlığı gebe kalındığı andaki vücut ağırlığıdır. Eğer doğru uygulanan diet programı ile kan şekeri kontrolü sağlanamıyorsa bir sonraki aşama insülin başlanmasıdır. Bu amaçla oral antidiabetiklerden bazıları kullanılabilir. Öte yandan ilaç tedavisinde klasik yaklaşık insülin başlanmasıdır. İnsülinin fetusa bir zararı yoktur. Plasentadan molekül ağırlığının büyük olması nedeni ile geçemez.
Annede kan şekeri düzeylerinin kontrolü, fetal hiperglisemiyi de engelleyecektir. Egzersiz, glukozun kullanımını arttırarak insülin direncinin azaltılmasına olumlu etki yapacaktır.
Kontrol Edilemeyen Kan Şekerlerinin Doğacak Bebek için Sonuçları Nedir?
Kan şekeri kontrolü sağlayamadığımızda, özellikle fetal makrozomi, doğum travması, solunum problemleri, hipoglisemi, polistemi (Kırmızı kan hücrelerinin artması) doğum sonrası ortaya çıkabilecek doğum ve yenidoğan sorunları arasında yer almaktadır.
Gebelik öncesinde obeziteden kaçınarak, gebelik sırasında sağlıklı ve dengeli beslenerek, egzersiz yaparak gestasyonel diyabet önlenebilir. Gestasyonel diyabet tanısı alan gebelerde ise doğru tedavi ve takip ile anne ve bebek için sağlıklı bir gebelik süreci geçirmek mümkündür.
Ek Bilgi için